خیلی قبل‌تر از اولین سلفی‌ها، یونانیان و رومیان باستان داستانی درباره مردی داشتند که بیش از حد مجذوب تصویر خودش بود. نام او نارسیسوس بود؛ مردی خوش‌قیافه که در جستجوی عشق در جهان می‌گشت، اما پس از رد کردن علاقه یک پری‌زاد (اکو)، تصویر خودش را در آب دید و عاشق آن شد. او نتوانست از این تصویر دل بکند و در نهایت غرق شد. گل نرگس (Narcissus) یادگار همان نقطه است.
این افسانه، پایه‌ای برای آنچه امروز «نارسیسیسم» یا خودشیفتگی می‌نامیم، فراهم کرده است: درگیری بیش‌ازحد با خود که گاهی می‌تواند به قیمت آسیب رساندن به دیگران تمام شود.
در روانشناسی، نارسیسیسم مجموعه‌ای از صفات شخصیتی است که به‌طور علمی طبقه‌بندی و بررسی شده‌اند. تعریف روان‌شناختی نارسیسیسم، داشتن تصویری اغراق‌آمیز و بزرگ‌نمایی‌شده از خود است. افراد خودشیفته معمولاً فکر می‌کنند از دیگران زیباتر، باهوش‌تر و مهم‌تر هستند و انتظار دارند با آنها به شکل خاصی رفتار شود.
روان‌شناسان نارسیسیسم را به دو نوع تقسیم می‌کنند:
خودشیفته‌های بزرگ‌منش: این افراد معمولاً برون‌گرا، سلطه‌طلب و به‌شدت جویای توجه هستند. آنها اغلب به‌دنبال قدرت و جایگاه اجتماعی‌اند و ممکن است در نقش‌هایی مانند سیاستمدار، سلبریتی یا رهبران فرهنگی ظاهر شوند. البته همه کسانی که دنبال قدرت می‌روند خودشیفته نیستند، اما افراد خودشیفته بیشتر به خاطر توجه و اعتبار دنبال این موقعیت‌ها هستند.
خودشیفته‌های آسیب‌پذیر: این افراد ممکن است ساکت و گوشه‌گیر باشند، اما همچنان حس شدید استحقاق دارند. آنها به‌راحتی رنجیده می‌شوند و احساس تهدید می‌کنند.
نوع شدید این ویژگی شخصیتی با عنوان اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder) شناخته می‌شود. این اختلال حدود ۱ تا ۲ درصد جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در مردان شایع‌تر است. مهم است بدانیم که این تشخیص برای بزرگسالان در نظر گرفته می‌شود، چرا که خودمحوری در کودکان ممکن است بخشی طبیعی از رشد باشد.
ملاک‌های تشخیصی این اختلال در راهنمای DSM-5 شامل:
تصویر بزرگ‌نمایی‌شده از خود
مشکلات در همدلی با دیگران
احساس استحقاق
نیاز شدید به تحسین و توجه
تفاوت اصلی این اختلال با ویژگی‌های شخصیتی عادی در این است که بر تمام جنبه‌های زندگی فرد تأثیر منفی می‌گذارد و باعث مشکلات جدی می‌شود. برای مثال، فرد به جای مراقبت از خانواده، آنها را فقط به‌عنوان منبع توجه می‌بیند یا به‌جای پذیرش بازخورد سازنده، همه را نادان و اشتباه‌کار می‌داند.
تحقیقات بر روی دوقلوها نشان داده که ژنتیک نقش قابل‌توجهی دارد، هرچند هنوز نمی‌دانیم کدام ژن‌ها دخیل هستند. اما محیط هم بسیار تأثیرگذار است:
والدینی که فرزند خود را بیش از حد روی جایگاه بالا قرار می‌دهند، ممکن است زمینه نارسیسیسم بزرگ‌منش را فراهم کنند.
والدین سرد و کنترل‌گر ممکن است باعث شکل‌گیری نارسیسیسم آسیب‌پذیر شوند.
علاوه بر این، فرهنگ‌هایی که فردگرایی و خودنمایی را ترویج می‌کنند نیز سطح بالاتری از نارسیسیسم را نشان می‌دهند. برای مثال، در آمریکا، از دهه ۱۹۷۰ به بعد و با رونق جنبش عزت‌نفس و ارزش‌گذاری بر مادی‌گرایی، میزان نارسیسیسم افزایش یافته است. رسانه‌های اجتماعی نیز به خودنمایی بیشتر دامن زده‌اند، هرچند هنوز شواهد کافی وجود ندارد که مستقیماً باعث نارسیسیسم شوند.
بله. هر کاری که به بازتاب صادقانه رفتارها و تقویت همدلی با دیگران کمک کند، مثل روان‌درمانی یا تمرین شفقت، می‌تواند مؤثر باشد. چالش اصلی این است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً به سختی خود را از زاویه‌ای غیرجذاب نگاه می‌کنند، بنابراین فرایند خودشناسی و تغییر برای آنها دشوار است.
نارسیسیسم چیزی فراتر از خودپسندی ساده است. شناخت این ویژگی به ما کمک می‌کند تا روابط بهتری داشته باشیم، خود را بهتر درک کنیم و در صورت نیاز، به‌موقع به دنبال درمان باشیم. در جهانی که دائماً ما را به نمایش خود تشویق می‌کند، شاید مهم‌ترین مهارت این باشد که بتوانیم خودمان را با دیدگاهی صادقانه، همدلانه و واقع‌گرایانه ببینیم.
آیا اطرافت کسی هست که فقط به خودش اهمیت می‌ده؟ یا شاید خودت گاهی اینطور شدی؟
نارسیسیسم فقط یک رفتار خودخواهانه نیست — می‌تونه نشونه یک اختلال شخصیتی باشه.
در این مطلب با زبان ساده و علمی، با مفهوم نارسیسیسم آشنا می‌شویم وانواعش را می‌شناسیم و می‌فهمیم که چطور می‌شود با آن برخورد کرد.
کتاب “قدرت عادت” یکی از پرفروش‌ترین و تأثیرگذارترین کتاب‌های روانشناسی است که به بررسی عادت‌ها و نقش آنها در زندگی فردی، سازمانی و اجتماعی می‌پردازد. چارلز دوهیگ، روزنامه‌نگار برنده جایزه پولیتزر، در این کتاب نشان می‌دهد که چگونه عادت‌های کوچک می‌توانند زندگی ما را شکل دهند و چگونه می‌توانیم با درک ساختار آنها، تغییرات ماندگاری در رفتارهای خود ایجاد کنیم.
آیا تا به حال فکر کرده‌اید که علاقه به مرتب کردن وسایل یا برنامه‌ریزی دقیق برای آخر هفته، می‌تواند نشانه وسواس فکری-عملی (OCD) باشد؟ شاید شما هم شنیده باشید که اگر فردی زیاد دست‌هایش را بشوید یا کارهایش را با وسواس انجام دهد، به این اختلال مبتلاست. اما واقعیت بسیار پیچیده‌تر از این باورهای رایج است. در این پست، به بررسی حقیقت درباره OCD و رد باورهای غلط می‌پردازیم.