ذهنیت رشد در مقابل ذهنیت ثابت: چگونه طرز فکر ما سرنوشت‌مان را می‌سازد؟
در این مقاله با مفهوم ذهنیت رشد و ذهنیت ثابت آشنا می‌شوید، تأثیر آنها بر زندگی و موفقیت را می‌بینید و راهکارهایی برای تغییر طرز فکر و رسیدن به رشد شخصی یاد می‌گیرید.
نارسیسیسم: خودشیفتگی چیست و چه زمانی به یک اختلال تبدیل می‌شود؟
فهرست مطالب
خیلی قبل‌تر از اولین سلفی‌ها، یونانیان و رومیان باستان داستانی درباره مردی داشتند که بیش از حد مجذوب تصویر خودش بود. نام او نارسیسوس بود؛ مردی خوش‌قیافه که در جستجوی عشق در جهان می‌گشت، اما پس از رد کردن علاقه یک پری‌زاد (اکو)، تصویر خودش را در آب دید و عاشق آن شد. او نتوانست از این تصویر دل بکند و در نهایت غرق شد. گل نرگس (Narcissus) یادگار همان نقطه است.
این افسانه، پایه‌ای برای آنچه امروز «نارسیسیسم» یا خودشیفتگی می‌نامیم، فراهم کرده است: درگیری بیش‌ازحد با خود که گاهی می‌تواند به قیمت آسیب رساندن به دیگران تمام شود.
خودشیفتگی فقط یک ویژگی شخصیتی نیست
در روان‌شناسی، نارسیسیسم مجموعه‌ای از صفات شخصیتی است که به‌طور علمی طبقه‌بندی و بررسی شده‌اند. تعریف روان‌شناختی نارسیسیسم، داشتن تصویری اغراق‌آمیز و بزرگ‌نمایی‌شده از خود است. افراد خودشیفته معمولاً فکر می‌کنند از دیگران زیباتر، باهوش‌تر و مهم‌تر هستند و انتظار دارند با آنها به شکل خاصی رفتار شود.
دو نوع خودشیفتگی: خودشیفته بزرگ‌منش و خودشیفته آسیب‌پذیر
روان‌شناسان نارسیسیسم را به دو نوع تقسیم می‌کنند:
خودشیفته‌های بزرگ‌منش: این افراد معمولاً برون‌گرا، سلطه‌طلب و به‌شدت جویای توجه هستند. آنها اغلب به‌دنبال قدرت و جایگاه اجتماعی‌اند و ممکن است در نقش‌هایی مانند سیاستمدار، سلبریتی یا رهبران فرهنگی ظاهر شوند. البته همه کسانی که دنبال قدرت می‌روند خودشیفته نیستند، اما افراد خودشیفته بیشتر به خاطر توجه و اعتبار دنبال این موقعیت‌ها هستند.
خودشیفته‌های آسیب‌پذیر: این افراد ممکن است ساکت و گوشه‌گیر باشند، اما همچنان حس شدید استحقاق دارند. آنها به‌راحتی رنجیده می‌شوند و احساس تهدید می‌کنند.
وقتی خودشیفتگی به اختلال تبدیل می‌شود
نوع شدید این ویژگی شخصیتی با عنوان اختلال شخصیت خودشیفته (Narcissistic Personality Disorder) شناخته می‌شود. این اختلال حدود ۱ تا ۲ درصد جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد و در مردان شایع‌تر است. مهم است بدانیم که این تشخیص برای بزرگسالان در نظر گرفته می‌شود، چرا که خودمحوری در کودکان ممکن است بخشی طبیعی از رشد باشد.
ملاک‌های تشخیصی این اختلال در راهنمای DSM-5 شامل:
تصویر بزرگ‌نمایی‌شده از خود
مشکلات در همدلی با دیگران
احساس استحقاق
نیاز شدید به تحسین و توجه
تفاوت اصلی این اختلال با ویژگی‌های شخصیتی عادی در این است که بر تمام جنبه‌های زندگی فرد تأثیر منفی می‌گذارد و باعث مشکلات جدی می‌شود. برای مثال، فرد به جای مراقبت از خانواده، آنها را فقط به‌عنوان منبع توجه می‌بیند یا به‌جای پذیرش بازخورد سازنده، همه را نادان و اشتباه‌کار می‌داند.
علت خودشیفتگی چیست؟
تحقیقات بر روی دوقلوها نشان داده که ژنتیک نقش قابل‌توجهی دارد، هرچند هنوز نمی‌دانیم کدام ژن‌ها دخیل هستند. اما محیط هم بسیار تأثیرگذار است:
والدینی که فرزند خود را بیش از حد روی جایگاه بالا قرار می‌دهند، ممکن است زمینه نارسیسیسم بزرگ‌منش را فراهم کنند.
والدین سرد و کنترل‌گر ممکن است باعث شکل‌گیری نارسیسیسم آسیب‌پذیر شوند.
علاوه بر این، فرهنگ‌هایی که فردگرایی و خودنمایی را ترویج می‌کنند نیز سطح بالاتری از نارسیسیسم را نشان می‌دهند. برای مثال، در آمریکا، از دهه ۱۹۷۰ به بعد و با رونق جنبش عزت‌نفس و ارزش‌گذاری بر مادی‌گرایی، میزان نارسیسیسم افزایش یافته است. رسانه‌های اجتماعی نیز به خودنمایی بیشتر دامن زده‌اند، هرچند هنوز شواهد کافی وجود ندارد که مستقیماً باعث نارسیسیسم شوند.
آیا می‌توان به افراد خودشیفته کمک کرد؟
بله. هر کاری که به بازتاب صادقانه رفتارها و تقویت همدلی با دیگران کمک کند، مثل روان‌درمانی یا تمرین شفقت، می‌تواند مؤثر باشد. چالش اصلی این است که افراد مبتلا به اختلال شخصیت خودشیفته معمولاً به سختی خود را از زاویه‌ای غیرجذاب نگاه می‌کنند، بنابراین فرایند خودشناسی و تغییر برای آنها دشوار است.
نتیجه‌گیری
نارسیسیسم چیزی فراتر از خودپسندی ساده است. شناخت این ویژگی به ما کمک می‌کند تا روابط بهتری داشته باشیم، خود را بهتر درک کنیم و در صورت نیاز، به‌موقع به دنبال درمان باشیم. در جهانی که دائماً ما را به نمایش خود تشویق می‌کند، شاید مهم‌ترین مهارت این باشد که بتوانیم خودمان را با دیدگاهی صادقانه، همدلانه و واقع‌گرایانه ببینیم.
مطالعه بیشتر
- واقعیت‌هایی درباره OCD: باورهای غلطی که باید کنار بگذاریم
- لورم ایپسوم متن ساختگی با تولید سادگی نامفهوم
- از صنعت چاپ و با استفاده از طراحان گرافیک است.
راهنمای روان‌شناسی انگیزه برای عبور از بی‌حوصلگی و رکود
انگیزه از کجا می‌آید و چرا گاهی احساس بی‌انگیزگی می‌کنیم؟ در این مقاله جامع، با نگاه روان‌شناختی به انگیزه، راهکارهایی برای بازگرداندن و حفظ انگیزه ارائه می‌دهیم. مناسب برای کسانی که به دنبال حرکت، رشد و تغییر هستند.
ظرف شن در بازی‌درمانی چیست و چرا برای کودکان اهمیت دارد؟
وقتی از بازی‌درمانی صحبت می‌کنیم، منظورمان فقط بازی ساده با اسباب‌بازی‌ها نیست؛ بلکه ساختن مسیری برای بیان احساسات، درک تجربه‌ها و ترمیم روانی کودک است — آن هم به زبانی که او خوب بلد است: زبان بازی. یکی از ابزارهای کلیدی در این مسیر، ظرف شن (Sandbox) است.